W ostatnich latach dzieci zmagają się z brakiem koncentracji uwagi. Dziecko, które potrafi skupić się na dłużej, to obecnie wyjątek. Wpływa na to ogromna ilość bodźców ze świata oraz nadużywanie urządzeń multimedialnych, ekranów.

Okiem psychologa

Uwaga jest jedną z głównych funkcji poznawczych i wpływa na inne ważne procesy – myślenia, zapamiętywania, spostrzegania. Są one ściśle ze sobą połączone, więc kiedy dochodzi do trudności w obszarze uwagi, zaburzone są pozostałe funkcje. Wówczas dziecko ma problem ze spostrzeganiem i zapamiętywaniem informacji oraz myśleniem. W sposób istotny zakłóca to proces uczenia się.

Uwaga ma kilka cech, są to: zakres, trwałość, przerzutność oraz podzielność.

Zakres oznacza liczbę przedmiotów, jaką w danym momencie dziecko jest w stanie objąć uwagą.

Trwałość pokazuje jak długo uczeń jest w stanie skupić się na danym przedmiocie uwagi.

Podzielność wykazuje, czy dziecko potrafi dzielić uwagę pomiędzy kilka obiektów.

Przerzutność odwzorowuje, to jak szybko uczeń jest w stanie przerzucić uwagę z jednego przedmiotu na drugi.

Kiedy to tylko „roztrzepanie” a kiedy już problem z uwagą?

Rodzica powinno niepokoić, gdy trudności w koncentracji uwagi w istotny sposób zaburzają codzienne funkcjonowanie dziecka podczas wykonywania samoobsługowych czynności (mycie się, ubieranie itp.), domowych i szkolnych obowiązków oraz w relacjach (w trakcie rozmowy, zabawy).

Przykład dziecka z zaburzoną koncentracją uwagi

w trakcie czynności samoobsługowych

„Jasio jest w wieku szkolnym. Otrzymał konkretne polecenia od rodzica, o tym, że ma się umyć, ubrać i zjeść śniadanie. Jasio poszedł do pokoju się ubrać, włożył bluzkę jednak zaniechał wykonywania dalszych czynności, ponieważ jego uwagę rozproszyły zabawki i włączony TV w salonie. Jadł śniadanie, ale trwało to pół godziny, ponieważ bawił się widelcem i patrzył przez okno. Zapomniał o myciu zębów”.

w trakcie wykonywania obowiązków domowych i szkolnych

„Jasio przed wyjściem z domu miał wyjść z psem, ale o tym zapomniał. Mama prosiła również chłopca o rozpakowanie zmywarki. Zaczął to robić, jednak przerwał, bo kolega wysłał mu zabawny filmik w telefonie. W szkole Jasio na początku słuchał nauczyciela, ale po 10 min jego uwaga znacznie spadła i zaczął robić fortecę z kredek. Zagadywał też inne dzieci, patrzył za okno, nie notował wszystkiego i nie zapisał zadania domowego”.

w relacjach

„Jasia jest wszędzie pełno. Na przerwach podbiega do dzieci i chce się z nimi bawić, jednak bardzo szybko traci zainteresowanie lub po prostu przerzuca uwagę na inne zabawy. Chłopiec rozmawiając z dziećmi, ma kłopot z wysłuchaniem i podtrzymaniem rozmowy; bardzo szybko wyłącza się i nie słucha rozmówcy – dzieci to czują i coraz rzadziej chcą z nim rozmawiać”.

Przyczyny trudności w koncentracji uwagi

• nadmierna dostępność urządzeń multimedialnych, TV, smartphonów, tabletów
• nadmierna ilość grania w gry multimedialne
• dostęp do treści nieadekwatnych do wieku dziecka, zawierających agresję, przemoc, dynamiczną akcję
• problemy rodzinne, kłótnie, agresja słowna, fizyczna, dużo zmian, niestabilne środowisko
• rodzina mało dbająca o rozwój koncentracji uwagi, poprzez wdrażanie do nauki, czytania, gier planszowych, prac plastycznych, sportu
• zaburzenia neurologiczne

Jak usprawniać koncentrację uwagi u dziecka?

1.Zapewnij dziecku stałe, przewidywalne środowisko. Jasne, czytelne zasady. Względnie stały tryb dnia.

2. Pilnuj czasu spędzanego przy urządzeniach multimedialnych, ekranach (w ciągu dnia, dzieląc na bloki czasowe, nie w jednym ciągu: 30 min przedszkolaki, 1h dzieci wczesnoszkolne, 2h szkolne) oraz treści jakie przegląda twoje dziecko.

3. Zadbaj o aktywności wspierające koncentrację uwagi: prace plastyczne, sport, czytanie, nauka, gry planszowe, słuchanie muzyki.

4. Zabawy:

Zadaniem dziecka będzie odgadnięcie, który przedmiot został zabrany. Liczba przedmiotów wykorzystanych w zabawie będzie uzależniona od wieku i rozwoju dziecka. Zaczynamy od 3–4, stopniowo zwiększając ich liczbę. Inny wariant zabawy to zamiana miejsc ułożenia przedmiotów, dołożenie przedmiotu. 

• Co to za przedmiot – Zasłaniamy dziecku oczy i dajemy mu do rąk dowolny przedmiot, prosty w kształcie, np. łyżeczkę. Następnie zabieramy przedmiot, odsłaniamy dziecku oczy i pytamy, co trzymało.
• Zabawa „ciepło-zimno” .
• Zachęcanie dziecka do układania puzzli, memory, domina.
• Zabawy w odwzorowywanie: tworzenie własnej biżuterii; odtwarzanie z pamięci wcześniej oglądanych układów klocków; zabawy w budowanie drewnianych modeli samolotów na podstawie wzoru; składanie obrazka z części wg wzoru i bez wzoru.
• Zabawa ćwicząca spostrzegawczość, polegająca na szukaniu wzrokiem konkretnych elementów z otoczenia, np. „Znajdź czerwony samochód, żółty kwiat, niebieski mały przedmiot”, itd.
• Zabawa w tzw. „muchę” – rodzic rysuje kwadrat np. z 9 polami, w środkowym polu rysuje muchę. Mówi, gdzie przemieszcza się mucha: w prawo, w lewo, prosto, w górę, w dół; zadaniem dziecka jest kontrolowanie wzrokiem jej ruchu po głównym kwadracie (z czasem należy zwiększać ilość pól; małym dzieciom można pozwolić na początku wodzić po rysunku palcem).
• Odnajdywanie różnic – zabawa polega na odnalezieniu przez dziecko jak największej ilości różnic w dwóch pozornie identycznych obrazkach.
• Codzienne czytanie dziecku książek (u dzieci z dużymi trudnościami warto wodzić palcem po poszczególnych obrazkach odzwierciedlających treść czytanki). Tworzenie planu wydarzeń – słuchanie tekstu czytanego głośno przez rodzica, po czym – opowiadanie treści lub układanie planu wydarzeń.
• Uczenie dziecka rymowanek, wyliczanek, wierszyków, piosenek z gestami.
• Zabawę w „papugowanie” – rodzic i dziecko powtarzają zdanie, stopniowo je rozbudowując: np.: rodzic: „Jestem dziewczynką”, dziecko:„Jestem dziewczynką, mam na imię Ola”, rodzic: „Jestem dziewczynką, mam na imię Ola, lubię cukierki czekoladowe”, dziecko: „Jestem dziewczynką, mam na imię Ola, lubię cukierki czekoladowe, z nadzieniem truskawkowym” itd.
• Wystukiwanie rytmów – dziecko ma za zadanie wysłuchać rytmu zademonstrowanego przez rodzica (np. za pomocą cymbałków, bębenka lub klaśnięciami), a następnie wystukać go samodzielnie.
• Co widziałeś – Pokazujemy dziecku ilustrację i prosimy aby przez 30 sekund uważnie jej się przyglądało. Następnie zabieramy rysunek i prosimy o odpowiedzenie na różne pytania dotyczące tego, co znajdowało się na obrazku.

Bądźmy bliżej dziecka,
Adrianna – mama psycholog

Niniejszy artykuł jest wyłącznie wstępem do omawianej tematyki i nie stanowi oraz nie zastąpi profesjonalnej porady psychologicznej. Każdy przypadek, należy rozpatrywać indywidualnie, dlatego w razie potrzeby – zapraszam do konsultacji.