Kontynuacja artykułu https://oczami-dziecka.pl/?p=294.

Kolejnym ważnym zagadnieniem dotyczącym funkcjonowania całej rodziny jest odgrywanie ról przez poszczególnych członków. Role przydzielane są przez nas samych lub rodzinę np. bałaganiarza, awanturnika, zapominalskiego, duszy towarzystwa, nieudacznika, zrzędy, gaduły, uzdolnionego. Role w rodzeństwie są bardzo ważne, bo wpływają na to jak dzieci się wzajemnie traktują. Nierzadko jedno przyjmuje, że jest dręczycielem, drugie ofiarą i tak potrafią funkcjonować przez lata, a rodzice to tylko wzmacniają… Role wykorzystywane są przez dzieci w konfliktach, walce o swoje i rywalizacji o miłość mamy oraz taty.

Okiem psychologa

Przypisywanie ról własnym dzieciom, z czasem może przynieść negatywne skutki. Role są przypisywane przez obserwowane cechy charakteru lub zachowania, które przykuwają uwagę innych domowników. Często zostają nadawane na skutek wydarzeń, w których rodzina odczuwała silne emocje, więc zapadły na dłużej w pamięci np. rodzina spieszyła się na ważny mecz, a córka nie wyszykowała się na czas, w związku z tym wszyscy się spóźnili; od tamtego momentu córce przypisano dwie role – spóźnialska i ślamazarna. Mimo, że istnieje bardzo dużo sytuacji, które podważają ich zasadność. Z dużym prawdopodobieństwem córka zacznie się identyfikować z przydzielonymi rolami, przestanie mieć siłę na udowadnianie, że jest inaczej i będzie zachowywać się zgodnie z oczekiwaniami rodziny – spóźniając się i robiąc wszystko powoli. Na kolejnych etapach przeniesie się to na grunt szkolny, a potem zawodowy. Bowiem role przypisane w rodzinie, stają się rolami życia.

Czy są dobre role?

Nawet role, które są postrzegane jako pozytywne i wzmacniające, mogą zadziałać niekorzystnie. Na przykład wyobraźmy sobie Jasia, który całe dzieciństwo miał przypisaną rolę „mądrego”. Początkowo go to uskrzydlało i było powodem do dumy. Z czasem stało się jego brzemieniem, które musi nosić, ciągle udowadniając otoczeniu, że faktycznie jest mądrym dzieckiem. Gdy okazało się, że mimo świetnej pamięci, nauka matematyki przychodzi mu z trudnością, chłopiec zarywał noce, nie miał czasu wolnego, ponieważ ciągle się uczył, aby nie ujawnić własnej słabości. Doprowadzić go to mogło do wewnętrznego przymusu bycia perfekcyjnym we wszystkich dziedzinach, co ostatecznie zaowocowałoby depresją, lękami, nerwicą itp.

Kto przypisuje role?

Role przypisują dzieciom rodzice, rodzeństwo, ale także one same.

Co zrobić z przypisanymi już rolami?

Postarajcie się zrobić tabelę, w której ujmiecie wszystkie dzieci. Wypiszcie wszystkie cechy, które wam się z nimi kojarzą, które one same w sobie widzą, które nadaje im rodzeństwo. Szybko powinno wyjść, które dziecko jest tym zorganizowanym, bystrym, nieukiem, ślamazarnym, zabawnym, cichym, niedokładnym, prześladowcą, ofiarą.

Po identyfikacji poszczególnych ról u swoich dzieci, należy te role dzieciom odebrać. Na pewno nie będzie to łatwe zadanie. Szczególnie w przypadku starszych dzieci, gdy role są już głęboko zakorzenione.

Ściągnij dziecku maskę

1. Przestań dzielić dzieci na prześladowców i ofiary „Bo ty nigdy nie umiesz się podzielić z Kasią i Kasia znowu przez ciebie płacze”. Oczywiście to bardzo dosłowny przykład, a często rola prześladowcy oraz ofiary jest „na pierwszy rzut oka” mało widoczna.
   Do „prześladowcy”: zapewnij dziecko, że potrafi się grzecznie zachować/pokaż rodzeństwu dziecko w dobrym świetle „Ania potrafi też być miła i się dzielić”/zapewnij dziecko, że potrafi być grzeczne „Wiem, że umiesz się podzielić, gdy zechcesz”.
   Do „ofiary”: rodzic może pokazać dziecku jak może się bronić w słowny sposób/rodzic może pokazać rodzeństwu dziecko pełniące rolę „ofiary” w dobrym świetle „Ania umie zawalczyć o swoje, gdy zechce.”/Rodzic może uświadomić dziecku, że ma ukrytą siłę np. „Ania na pewno potrafisz powiedzieć głośno, czego chcesz.”.
2. Gdy jedno dziecko zaatakuje drugie, to w pierwszej kolejności zajmij się poszkodowanym opatrując go fizycznie i emocjonalnie.
3. Nie pozwól nikomu narzucać roli:
   Jako rodzic: Gdy Kasia nie chce oddać mazaków Ani, nie krytykuj córki „Czemu jesteś taka niemiła?”, tylko opisz sytuacje „Ania chce z powrotem swoje mazaki”.
   Jako dziecko: „Jestem beznadziejna. Nie umiem się dzielić.”, powiedz „Wiem, że potrafisz być miła i się podzielić”.
   Jako rodzeństwo: Ania „Kasia jest chamska, nie chce mi oddać mazaków”, powiedz „Spróbuj poprosić siostrę w inny sposób, zdziwisz się jaka potrafi być dobroduszna”.

Bądźmy bliżej dziecka,
Adrianna – mama psycholog

Niniejszy artykuł jest wyłącznie wstępem do omawianej tematyki i nie stanowi oraz nie zastąpi profesjonalnej porady psychologicznej. Każdy przypadek, należy rozpatrywać indywidualnie, dlatego w razie potrzeby – zapraszam do konsultacji.